Trong một quyết định mới đây, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã phê duyệt Kế hoạch Hành động Quốc gia về chất lượng không khí, với mục tiêu quan trọng là đến năm 2030, 100% phương tiện giao thông công cộng tại hai thành phố lớn nhất Việt Nam là Hà Nội và Hồ Chí Minh sẽ sử dụng năng lượng sạch, thân thiện với môi trường.
Tình hình ô nhiễm không khí cấp bách
Kế hoạch kéo dài từ năm 2026 đến 2030 nhằm giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí và quản lý chất lượng không khí, nhấn mạnh việc giảm thiểu ô nhiễm ở Hà Nội, Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận. Trong những năm gần đây, tình trạng ô nhiễm không khí đã trở nên nghiêm trọng và yêu cầu có các biện pháp khẩn cấp.
Mục tiêu tổng quát của kế hoạch này là hạn chế và từ từ giải quyết tình trạng ô nhiễm không khí trong các khu vực kinh tế trọng điểm. Kế hoạch cũng hướng tới việc nâng cao khả năng phòng ngừa ô nhiễm không khí và quản lý chất lượng không khí, nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng, xây dựng nền kinh tế xanh và thúc đẩy tăng trưởng bền vững.
Các chỉ tiêu cụ thể về chất lượng không khí
Theo kế hoạch, vào năm 2030, chất lượng không khí toàn quốc dự kiến sẽ cải thiện rõ rệt. Cụ thể, tại Hà Nội, nồng độ PM2.5 trung bình hàng năm phải giảm xuống dưới 40 µg/m³, giảm 20% so với mức năm 2024. Các chỉ số chất lượng không khí khác cũng cần đáp ứng tiêu chuẩn môi trường quốc gia, với ít nhất 80% số ngày trong năm được ghi nhận ở mức “tốt” hoặc “vừa phải” trên chỉ số chất lượng không khí quốc gia (VN AQI).
Đối với các tỉnh lân cận Hà Nội như Thái Nguyên, Phú Thọ, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Phòng và Ninh Bình, yêu cầu là giảm nồng độ PM2.5 trung bình ít nhất 10% từ mức năm 2024. Các thành phố lớn như Hồ Chí Minh và các đô thị khác trên toàn quốc cũng sẽ được dưới hình thức kiểm soát và quản lý chặt chẽ hơn.
Động lực chuyển đổi phương tiện giao thông
Kế hoạch cũng yêu cầu 100% nguồn phát thải chính trong các ngành công nghiệp có nguy cơ cao như xi măng, điện năng, sản xuất thép và lò hơi phải được quản lý chặt chẽ và dần chuyển đổi sang giảm phát thải. Tất cả các phương tiện giao thông đường bộ, bao gồm xe ô tô, xe máy và xe tay ga, sẽ phải được điều chỉnh và theo dõi về phát thải theo các tiêu chuẩn và quy định kỹ thuật quốc gia kể từ từng giai đoạn của lộ trình.
Để hỗ trợ cho một tỷ lệ lớn hơn của các phương tiện giao thông xanh và giao thông công cộng, cơ sở hạ tầng giao thông đô thị cần được nâng cấp. Các đội xe giao thông công cộng sẽ được đầu tư nâng cấp và dần chuyển đổi sang năng lượng sạch và xanh, theo Quyết định số 876/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 22 tháng 7 năm 2022.
Tại Hà Nội và Hồ Chí Minh, mục tiêu là 100% phương tiện giao thông công cộng hoạt động bằng năng lượng sạch, thân thiện với môi trường vào năm 2030. Ngoài ra, kế hoạch cũng sẽ tạo điều kiện cho sự chuyển đổi của các phương tiện giao hàng và xe công nghệ sang năng lượng sạch.
Các biện pháp cải thiện vệ sinh và bảo vệ môi trường
Kế hoạch yêu cầu tăng cường vệ sinh ở các khu vực công cộng, loại bỏ bụi, cát và rác thải dọc theo các con đường và không gian chung. Không gian xanh đô thị, bao gồm cây xanh, hồ và công viên, cần được mở rộng theo quy hoạch đã được phê duyệt. Tất cả các công trình xây dựng phải tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp bảo vệ môi trường, bao gồm việc che chắn và rửa xe đúng cách.
Cấm đốt rác thải hoặc sản phẩm nông nghiệp ngoài trời cũng là một phần không thể thiếu trong kế hoạch này. Đến năm 2030, 100% sản phẩm nông nghiệp như rơm rạ sẽ phải được tái sử dụng hoặc tái chế bằng các phương pháp phù hợp.
Hệ thống giám sát chất lượng không khí
Kế hoạch cũng đặt ra chỉ tiêu cho 1.200 tòa nhà xanh được chứng nhận vào năm 2030, trong đó ít nhất 200 ở Hà Nội và 500 ở Hồ Chí Minh. Tiềm năng đầu tư sẽ được mở rộng cho nghiên cứu khoa học, công nghệ giám sát tiên tiến và chuyển đổi số để hỗ trợ giám sát chất lượng không khí, dự báo và cảnh báo ô nhiễm.
Một Hệ thống Quốc gia về Cảnh báo, Dự báo và Kiểm soát Ô nhiễm Không khí sẽ được thành lập để cải thiện sự phối hợp giữa các cơ quan, cũng như khả năng giám sát và dự báo.
Tóm lại
Để hiện thực hóa những mục tiêu này, một Ủy ban Chỉ đạo Quốc gia về Kiểm soát Ô nhiễm Không khí sẽ được thành lập, tập trung vào việc tư vấn cho Thủ tướng và phối hợp những nỗ lực liên ngành, nhắm vào việc giải quyết ô nhiễm tại khu vực thủ đô. Quyết định này có hiệu lực từ ngày 19 tháng 11.
