Sau những cơn mưa lớn kéo dài, tình trạng ngập úng tại Hà Nội một lần nữa lại trở thành vấn đề nóng bỏng. Các khu dân cư cạnh sông Nhuệ và sông Đáy sau gần một tuần mới trở lại bình thường về giao thông. Để hiểu rõ hơn nguyên nhân, hệ lụy và các giải pháp khắc phục, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với GS.TS Trần Đức Hạ, chuyên gia trong lĩnh vực cấp thoát nước và môi trường.
Nguyên Nhân Ngập Úng Tại Hà Nội
Quy Hoạch Thoát Nước Không Đáp Ứng
Theo ông Hạ, Hà Nội đã trải qua nhiều trận ngập úng trong năm 2022 và 2023, không chỉ vào mùa mưa mà còn kéo dài nhiều ngày ở các khu vực ngoại thành. Cụ thể, tại các vùng như Chương Mỹ, Mỹ Đức, nước đã ngập trong hơn nửa tháng. Ông cho biết, nguyên nhân chính xuất phát từ việc quy hoạch thoát nước không đồng bộ với sự phát triển đô thị.
“Hà Nội phát triển chủ yếu trên nền đất thấp, đặc biệt là vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng. Trong khi đó, Việt Nam thuộc khu vực khí hậu cận nhiệt đới với mùa mưa tập trung nhiều trong khoảng 100 – 150 ngày nhưng chiếm tới 85% lượng mưa hàng năm. Bên cạnh đó, tác động của biến đổi khí hậu gây ra mưa lớn hơn và phân bố không đều về thời gian và không gian,” ông Hạ phân tích.
Tác Động Của Biến Đổi Khí Hậu
Ông Hạ chỉ ra rằng trong những năm gần đây, đặc biệt là từ năm 2022, Hà Nội đã xuất hiện những trận mưa lớn với cường độ cao, lên đến trên 400mm trong một khoảng thời gian ngắn. Đồng thời, tốc độ đô thị hóa nhanh mà hệ thống thoát nước lại không theo kịp là một trong những nguyên nhân quan trọng gây ra tình trạng ngập úng. Hà Nội không chỉ có vấn đề ở nội thành mà còn có nhiều khu vực ngoại thành gặp khó khăn tương tự.
“Ngập úng đang diễn biến phức tạp cả về tần suất và quy mô. Nếu không có giải pháp bền vững, nó sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến phát triển kinh tế và chất lượng sống của cư dân,” ông nhấn mạnh.
Đánh Giá Hiện Tại Về Công Trình Chống Ngập
Hoạt Động Của Trạm Bơm Chưa Hiệu Quả
Trong số các công trình chống ngập của Hà Nội, trạm bơm tiêu Yên Nghĩa có công suất thiết kế 125m³/giây được kỳ vọng sẽ giúp khu vực phía Tây Nam của thành phố thoát khỏi tình trạng ngập. Tuy nhiên, qúa trình giải phóng mặt bằng để thi công kênh dẫn nước La Khê vẫn đang trong tình trạng trì trệ, làm giảm hiệu quả của hệ thống này.
“Trạm bơm Yên Nghĩa luôn trong tình trạng ‘khát nước’ dẫn đến mực nước sông Nhuệ trong những ngày mưa lớn cao hơn cả mặt đất nội thành. Để giải quyết tình trạng ngập úng, các cơ quan chức năng phải mở đập Thanh Liệt để dẫn nước mưa chảy ngược vào sông Tô Lịch,” ông Hạ cho biết.
Ngoài ra, ông cũng nhấn mạnh rằng cơ sở hạ tầng thoát nước hiện tại không hề đồng bộ và còn quá yếu so với yêu cầu thực tế.
Dự Báo Về Tình Hình Ngập Úng
Nghiêm Trọng Hơn Trong Thời Gian Tới
Theo ông Hạ, với dự báo về tình hình thời tiết, các trận mưa lớn vẫn tiếp tục xảy ra, điều này đặt ra mối lo ngại lớn cho Hà Nội về khả năng ngập úng. “Nếu các dự án tiêu thoát nước không được triển khai nhanh chóng, không chỉ ngoại thành mà ngay cả nội thành cũng sẽ phải đối mặt với tình cảnh tương tự,” ông thẳng thắn nói.
Ông cũng nhấn mạnh rằng việc cải thiện hạ tầng giao thông và quy hoạch thoát nước là vấn đề hết sức cần thiết. Cơ sở hạ tầng hiện tại không thể đáp ứng được lưu lượng nước từ những cơn mưa lớn, dẫn đến tình trạng ngập lụt tại nhiều khu vực.
Giải Pháp Cải Thiện Tình Hình Ngập Úng
Tăng Cường Hạ Tầng Thoát Nước
Về giải pháp, theo ý kiến của GS.TS Trần Đức Hạ, Hà Nội cần phải triển khai ngay và đồng bộ các dự án tiêu thoát nước như trạm bơm Yên Nghĩa hay Liên Mạc.
Các trạm bơm như Mễ Trì, Cổ Nhuế, Đồng Bông 1 và 2 cũng cần phải nâng cao công suất để đáp ứng lượng mưa ngày càng gia tăng. Việc liên thông giữa các hệ thống thoát nước với hồ điều tiết và hồ cảnh quan là rất quan trọng để đảm bảo khả năng tiêu thoát nước.
“Để vận hành tốt, Hà Nội cần có trung tâm kết hợp giữa dự báo thời tiết và điều hành hệ thống thoát nước, cũng như nâng cao ý thức của người dân trong việc giữ gìn dòng chảy,” ông nhấn mạnh.
Duy Trì và Nâng Cao Ý Thức Cộng Đồng
Một giải pháp khác mà ông triển khai đó là nâng cao ý thức của người dân về việc bảo vệ hệ thống thoát nước, ngăn chặn hành vi xả thải làm nghẽn dòng chảy. “Chúng ta cần quy hoạch các khu vực trũng thấp thành hồ chứa nước khô, qua đó bổ sung nước ngầm và hạn chế tình trạng ngập úng trong mùa mưa,” ông Hạ đề xuất.
Thực Trạng Ngập Úng Ở Các Địa Phương Khác
Quy Hoạch Thoát Nước Kém
Theo GS.TS Trần Đức Hạ, tình trạng ngập lụt không chỉ xảy ra ở Hà Nội mà còn xảy ra ở nhiều khu vực khác như Đà Nẵng, Phú Quốc hay Đà Lạt. Nguyên nhân chủ yếu cũng đến từ việc quy hoạch thoát nước không đồng bộ.
“Quy hoạch thoát nước thường chạy theo các quy hoạch khác mà không bao giờ được coi trọng. Nhiều nơi do thiếu sự quản lý chặt chẽ trong quy hoạch xây dựng dẫn đến hiện tượng ngập lụt,” ông nhận định.
Giải Pháp Đồng Bộ Hơn
Ông Hạ đề xuất rằng các địa phương khác cũng cần học hỏi từ các bài học của Hà Nội trong việc quy hoạch đồng bộ hệ thống thoát nước song song với quá trình phát triển đô thị. “Cần có những giải pháp quy hoạch chính xác hơn, chọn những khu vực có độ cao nền phù hợp để tránh việc ngập úng,” ông nhấn mạnh.
Tóm lại
Tình trạng ngập úng tại Hà Nội và nhiều địa phương khác đang trở nên nghiêm trọng, đòi hỏi những giải pháp mạnh mẽ và đồng bộ từ các cơ quan chức năng. Việc cải thiện hệ thống thoát nước, tăng cường cơ sở hạ tầng và nâng cao nhận thức của cộng đồng là những nhiệm vụ cần thiết để giải quyết tình trạng này.
