Trong bối cảnh ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng, hội thảo “Giải pháp điện khí hóa giao thông để giải quyết ô nhiễm không khí ở Việt Nam” diễn ra vào ngày 28/8 vừa qua đã thu hút sự chú ý lớn từ cộng đồng. Theo PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường, báo cáo thường niên của IQAir đã chỉ ra rằng Việt Nam đứng thứ hai trong khu vực ASEAN về ô nhiễm không khí và xếp thứ 22 toàn cầu.
Tình hình ô nhiễm không khí tại Việt Nam
Đặc biệt, Hà Nội được ghi nhận là một trong những đô thị ô nhiễm nhất thế giới, giữ vị trí thứ 8. Mỗi năm, có khoảng 7 triệu ca tử vong toàn cầu liên quan đến ô nhiễm không khí, trong đó riêng Việt Nam có ít nhất 70.000 người thiệt mạng. Ô nhiễm không khí làm giảm tuổi thọ trung bình khoảng 1,4 năm ở nước ta, do những bệnh lý như tim mạch, đột quỵ, ung thư phổi và các bệnh phổi khác liên quan đến bụi mịn và chất độc hại trong không khí.
Ngành giao thông vận tải đã được xác định là một trong những nguồn phát thải lớn nhất ở Việt Nam, với 11% tổng lượng phát thải khí nhà kính. Đặc biệt, xe cơ giới đường bộ chiếm phần lớn trong tổng số phương tiện giao thông với hàng chục triệu xe cá nhân lưu thông mỗi ngày. Dự báo, đến năm 2030, lượng phát thải từ giao thông sẽ vượt quá 88 triệu tấn CO2 nếu không có biện pháp kiểm soát hiệu quả.
Giải pháp chuyển đổi sang phương tiện điện
Ông Thọ nhấn mạnh rằng việc chuyển đổi sang phương tiện chạy điện được xem là một giải pháp chiến lược nhằm vừa giảm phát thải khí nhà kính, vừa cải thiện chất lượng không khí tại các đô thị lớn. Xe máy điện, với chi phí vận hành thấp và phù hợp với thói quen di chuyển ngắn của người dân Việt Nam, đã chứng minh được ưu thế nổi bật trên thị trường.
Trong khi đó, các dự án giao thông công cộng thân thiện với môi trường như xe buýt điện và metro Hà Nội đang mang lại tín hiệu tích cực. Tuy nhiên, mức độ chuyển đổi phương thức đi lại vẫn còn hạn chế.
Những thách thức trong quá trình chuyển đổi
Bất chấp những tiềm năng hiện có, quá trình điện khí hóa giao thông vẫn đối mặt với nhiều rào cản lớn. Một trong những khó khăn chính là giá thành của xe điện hiện vẫn còn cao so với thu nhập bình quân của người dân. Bên cạnh đó, hạ tầng trạm sạc công cộng chưa phát triển kịp với tốc độ gia tăng của các phương tiện điện. Người tiêu dùng cũng lo ngại về quãng đường di chuyển ngắn và thời gian sạc lâu, cũng như sự thiếu đồng bộ trong dịch vụ hậu cần.
Hà Nội hiện có khoảng hơn 9,2 triệu phương tiện đang hoạt động, chưa bao gồm phương tiện của các cơ quan trung ương. Nếu không tháo gỡ các rào cản này, tiến trình chuyển đổi sẽ diễn ra chậm và khó có thể đạt được mục tiêu giảm phát thải như mong đợi.
Cơ hội phát triển giao thông xanh
Mặc dù gặp nhiều thách thức, ông Thọ vẫn tin tưởng vào cơ hội phát triển giao thông xanh tại Việt Nam. Các doanh nghiệp trong nước đang có sự đầu tư mạnh mẽ, đồng thời nhận được sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế về tài chính và công nghệ. Việc xây dựng thị trường carbon và phối hợp theo Điều 6 của Thỏa thuận Paris có thể mở ra nguồn lực tài chính xanh, góp phần thúc đẩy các dự án đổi mới công nghệ và hạ tầng.
Điện khí hóa giao thông trở thành một trụ cột chiến lược trong bối cảnh Việt Nam đối mặt với áp lực giảm phát thải khí nhà kính và kiểm soát ô nhiễm không khí đô thị. Sự thay thế phương tiện truyền thống bằng các phương tiện điện sẽ giúp giảm CO2 và đưa Việt Nam tiến gần hơn đến cam kết Net Zero vào năm 2050.
Theo ông Thọ, việc phát triển xe máy điện, pin và hạ tầng sạc đồng bộ sẽ tạo ra chuỗi giá trị mới, khuyến khích đổi mới công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường khu vực. Qua đó, quá trình này có thể thu hút nguồn vốn đầu tư quốc tế, làm tăng khả năng giải quyết những vấn đề trong nước và đóng góp tích cực vào mục tiêu toàn cầu.
Chính sách thay đổi phương tiện ở Hà Nội
Hà Nội đang nỗ lực thực hiện chính sách chuyển đổi giao thông. Theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ, thành phố sẽ không cho phép các phương tiện chạy bằng xăng dầu lưu thông trong Vành đai 1 từ ngày 1/7/2026. Hiện tại, các xã, phường đang thu thập số liệu về ô tô và xe máy để phục vụ cho công tác chuyển đổi.
Ngoài ra, dự thảo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải xe mô tô, xe gắn máy đang được thẩm định, với lộ trình bắt đầu kiểm định khí thải xe máy ở Hà Nội và TPHCM từ ngày 1/7/2027, và tại các thành phố lớn khác từ 1/7/2028.
Tóm lại, việc điện khí hóa giao thông không chỉ mang lại cơ hội lớn để giảm ô nhiễm không khí mà còn thúc đẩy nền kinh tế xanh tại Việt Nam. Chính sách và lòng quyết tâm của cả xã hội sẽ góp phần xây dựng một tương lai bền vững và sạch đẹp hơn cho thế hệ tương lai.
